Hverjir fóru?

Árið 1870 var íbúatala á Íslandi um 70000 manns. Um það bil 75% landsmanna voru bændafólk og höfðu 10% lífsviðurværi sitt af fiskveiðum og fiskvinnslu og 15% voru iðnaðarmenn eða í þjónustu þess opinbera. Samanlagður íbúafjöldi Reykjavíkur og Akureyrar var þá um 3000 manns. Fátt var um aðra bæjarbyggð og langflestir íbúanna bjuggu í dreifbýli. Margir lifðu undir fátæktarmörkum við sárustu örbyrgð og höfðu afar litla möguleika á að sjá fram á betra líf sér og afkomendum sínum til handa. Efnahagsástand þjóðarinnar átti stóran þátt í ákvörðun fólks um að flytjast á brott enda ferðuðust fulltrúar skipafélaga um landið og hvöttu óspart til brottflutnings.

Er tímar liðu fram og brottflutningur jókst átti fólk fjölskyldu og vini vestanhafs sem sendu boð og bréf sem lýstu reynslu sinni í “nýja heiminum” með jákvæðum hætti. Skýrslur sýna að nánast jafnt hlutfall var með brottfluttum konum og körlum og voru um 80% þeirra undir 40 ára aldri. Nálægt 2/3 þessa fólks var búsett á norðan- og austanverðu landinu. Fullyrða má að það þurfti hugrekki og hreysti til að takast á við þá löngu og erfiðu leið sem þeim var búin. Flestir velktust ekki í vafa um að þeir mundu aldrei líta föðurland sitt aftur.

Hve margir fóru?

Júníus H. Kristinsson segir í bók sinni Vesturfarar sem kom út í Reykjavík 1983 að 14.268 Íslendingar hafi flust til Norður-Ameríku milli 1870 og 1914. Taka verður tillit til að þessi tala tekur aðeins mið af þeim sem voru skráðir og ljóst er að ekki hafa allar skrár varðveist auk þess sem margir komu sér með einum og öðrum hætti hjá því að láta skrá sig. Fullvíst má því telja að fjöldi brottfluttra hafi verið mörgum þúsundum fleiri. Almennt er talið að milli 15000 til 20000 Íslendingar hafi flust á brott eða um 20-25%  landsmanna.

Hvers vegna fóru svo margir?

Engin ein ástæða er fyrir því að fólk flutti vestur um haf. Fjöldi fólks fór vegna erfiðra aðstæðna en margir fóru beinlínis í leit að ævintýrum og nýjum tækifærum. Seinni hluti 19. aldar var erfiður veðurfarslega og markaðist einnig af miklum náttúruhamförum sem leiddu af sér efnahagslega erfiðleika. Hver kaldi veturinn rak annan með köldum sumrum í kjölfarið , ís lá að landinu, stormar, sandfok og snjókyngi leiddu til landfoks, uppskerubresta, heyskorts og falli búpenings um gjörvallt landið. Öskjugos árið 1875 þakti landið ösku norðan- og austanvert og eitrað gas jók enn við erfiðleika bænda í örvæntingarfullri lífsbaráttu þeirra. Fréttir utan úr heimi bárust til landsins um fjöldafólksflutninga til Norður-Ameríku frá Evrópu og líkt og í Evrópu voru Íslendingar að upplifa fjölmargar breytingar, svo sem ónóg tækifæri til að efnast af búskap sínum og fá notið annarra atvinnutækifæra. Margir hugsuðu til þess að geta eignast eigið landrými og fá notið hagstæðari tækifæra og losað sig úr þeim vonlitlu aðstæðum sem þeir bjuggu við.

Nokkrir velmegandi Íslendingar hrifust af ævintýrinu og voninni um hagnað. Ákvörðun þeirra var tekin af fúsum og frjálsum vilja frekar en af illri nauðsyn. Á seinni árum brottflutninganna fóru margir einnig til að tengjast fjölskyldu og vinum sem sestir voru að og voru tilbúnir til að veita þeim aðstoð og hjálp við að koma sér fyrir.

Árferðisannáll